Jak rozmawiać z dziećmi o wojnie

Rolą rodziców i opiekunów jest tłumaczenie dzieciom otaczającej je rzeczywistości. Dotyczy to także wydarzeń trudnych, bolesnych i tragicznych. W związku z informacjami o wojnie dzieci odczuwają to samo, co dorośli: bezradność, smutek, szok, strach, złość, rozpacz, współczucie, zagubienie i inne emocje, które mogą towarzyszyć tej sytuacji. Jednak o ile dorośli zdążyli w ciągu życia wypracować strategie radzenia sobie z lękiem i kryzysowymi wydarzeniami, o tyle dzieci potrzebują ich wsparcia, żeby zrozumieć i oswoić swoje myśli i uczucia oraz nauczyć się sztuki radzenia sobie z nimi. Obecna sytuacja wymaga od rodziców, nauczycieli i innych osób sprawujących opiekę nad dziećmi podejmowania rozmów na bardzo trudne tematy, rozmów adekwatnych do wieku dzieci i ich wiedzy. Dlatego jest niezwykle ważne, aby nie unikać tematu wojny, znaleźć przestrzeń do rozmowy o tym, co się dzieje w Ukrainie, o tym, co to dla nas oznacza i do jakich konsekwencji może prowadzić. Jak zatem opisać dziecku rzeczywistość, która nie mieści się w paradygmacie bezpiecznego świata? W jaki sposób przekazywać informacje o wojnie toczącej się za granicą tak, by jednocześnie chronić wrażliwość i zdrowie psychiczne dziecka? JAK ROZMAWIAĆ Z DZIECKIEM O WOJNIE, GDY JESTEŚ RODZICEM? 1. Nadaj rozmowie spokojny ton- nie zarażaj dziecka własnym lękiem 2.Używaj języka dostosowanego do wieku dziecka 3.Akceptuj emocje dziecka 4.Daj dziecku czas na przyswojenie nowych informacji 5. Wyjaśniaj tyle, ile uważasz za konieczne 6. NIE OGLĄDAJ PRZY DZIECIACH BIEŻĄCYCH WIADOMOŚCI- TO PRZEKAZ DOSTOSOWANY DO DOROSŁYCH ODBIORCÓW.

System wzmocnień pozytywnych i eliminacji negatywnych zachowań

W przedszkolu, jak w każdej grupie społecznej funkcjonują określone sposoby postępowania, które regulują współżycie i współdziałanie pomiędzy dziećmi oraz pomiędzy dziećmi i dorosłymi. Aby współżycie i współdziałanie przebiegało w sposób niezakłócony potrzebne są formy wyrażające uznanie za przestrzeganie norm, umów, zasad oraz sankcje w przypadku niestosowania się do nich. Dzieci potrzebują precyzyjnego określenia co jest dozwolone, a czego nie wolno. W każdej grupie przedszkolnej został opracowany ,, Grupowy kodeks przedszkolaka", w którym wspieramy i motywujemy dzieci do przestrzegania obowiązujących norm i zasad . W kodeksach grupowych zawarte są m.in. takie umowy jak: Bawimy się zgodnie Chętnie pomagamy innym Staramy się być samodzielni. Dbamy o bezpieczeństwo swoje i innych. Kulturalnie zachowujemy się podczas posiłków. Słuchamy uważnie podczas zajęć. Używamy słów: proszę, przepraszam, dziękuje, dzień dobry i do widzenia. Dbamy o zabawki i sprzątamy je po skończonej zabawie Wzmocnienia pozytywne stosujemy za : •Przestrzeganie ustalonych zasad i umów. •Wysiłek włożony w wykonaną pracę. •Wywiązanie się z podjętych obowiązków. • Bezinteresowną pomoc innym. •Aktywny udział w pracach na rzecz grupy i przedszkola. Formy wzmocnień : •Pochwała indywidualna. •Pochwała wobec grupy. •Pochwała przed rodzicami. •Wyznaczanie dziecka do prowadzenia zabawy w grupie •Przydzielenie ważnego zadania do wykonania. •Wyznaczenie dziecka na "pomocnika" przy realizacji określonego zadania. • Możliwość wyboru przez nagrodzone dziecko ulubionej formy działalności, zabawy. •Wyróżnienie przez dostęp do atrakcyjnej zabawki. •Chodzenie w pierwszej parze. *Drobne nagrody rzeczowe np. emblematy uznania ( odznaka, naklejka, order ). ELIMINACJĘ NEGATYWNYCH ZACHOWAŃ STOSUJEMY ZA: •Nieprzestrzeganie ustalonych norm i zasad współżycia w grupie i przedszkolu. •Stwarzanie sytuacji zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu własnemu i innych. •Zachowania agresywne. •Niszczenie wytworów pracy innych - ich własności. •Celowe nie wywiązywanie się z podjętych obowiązków

FORMY ELIMINACJI NEGATYWNYCH ZACHOWAŃ :

•Upomnienie słowne indywidualne (przypomnienie obowiązujących zasad). •Upomnienie słowne wobec grupy. • Poinformowanie rodziców o przewinieniu. • Okazywanie niezadowolenia – gest, mimika, wyrażenie przez nauczyciela smutku i niezadowolenia z powodu zachowania dziecka. •Czasowe odsunięcie od zabawy. •Wyciszanie dziecka przez indywidualne zabawy przy stoliku. •Rozmowa na temat postępowania dziecka – przedstawienie następstw zachowania (skłonienie dziecka do autorefleksji). •Zastosowanie aktywności mającej na celu rozładowanie negatywnych emocji. •Spędzanie kilku minut na "krzesełku myślenia" przy nauczycielu •Wykonanie pracy na rzecz poszkodowanego (np. rysunek jako forma przeproszenia). •Wykonanie pracy na rzecz grupy (np. ułożenie zabawek, książek w kącikach zainteresowań). Kształtowanie systemu wartości u dzieci "Nauczenie dziecka wartości jest najważniejszym zadaniem wychowawczym dla rodziców i nauczycieli. Dzieci dorastają w trzech kręgach, które mają wpływ na jego wychowanie i na to jakim będzie człowiekiem w dorosłym życiu.

Najważniejszym jest Dom rodzinny, kolejnym – najbliższe otoczenie (sąsiedztwo, przedszkole, szkoła), a ostatnim – społeczeństwo i jego kultura." Wychowanie to uczenie określonych wartości i norm, akceptowanych w ich środowisku, przyzwyczajanie do pewnych zachowań odbieranych jako pozytywne. Jednym z celów wychowania jest stworzenie systemu wartości, który stanowi fundament życia człowieka. Każdy z nas z dzieciństwa wynosi bagaż składający się z przekazanych nam przez rodziców wartości, wzorców zachowań, nawyków, przekonań, poglądów, norm społecznych czy zapatrywań na świat. Ten system wartości buduje osobowość i kształtuje życie człowieka. Decyduje o tym co dla danej jednostki jest istotne, co cenne, co właściwe, co dobre, a co złe. Wpływa on również na nasze potrzeby, dążenia, pragnienia. To głównie od rodziców i nauczycieli zależy, jak proces ten będzie przebiegał i jaki powstanie system wartości. Stworzenie "właściwych" hierarchii szczególnie ważne jest we współczesnym świecie, gdzie wartości podlegają nieustannym i szybkim zmianom. W obecnych czasach bardzo widoczny staje się kryzys wartości, które przeżywa nasze społeczeństwo. Wydaje się, że dzisiejsza historia nie stanowi dla młodych ludzi takiego oparcia, jak działo się to kiedyś – brak w niej idei, wyraźnej hierarchii ważności, odwołania się do moralności. Kryzys przeżywa również rodzina, na co wpływ mają konflikty międzypokoleniowe rozluźniające więzi pomiędzy członkami, łatwość w uzyskaniu rozwodu, brak nawyków związanych ze wspólnym spędzaniem czasu na co dzień i w święta, pozornie "elastyczny" i wydłużony czas pracy, który pozbawia rodzinę jej naturalnego rytmu. Bardzo trudno budować na tym solidny system wartości – wsparcia nie mają nie tylko dzieci, ale również i rodzice. Wartości nie są czymś oczywistym. Nie rodzimy się z ich znajomością czy umiejętnością kierowania nimi. Dlatego czymś ważnym i oczywistym jest zapewnienie wszystkim dzieciom warunków do nauki wartości by miały szansę posługiwać się nimi. Musimy pamiętać, że wartości przede wszystkim wynosimy z domu rodzinnego, a przedszkole jest miejscem, które powinno wspierać rodziców przy ich wprowadzaniu. Mocny system wartości i umiejętności ich stosowania w życiu to najważniejszy kapitał, w jaki powinniśmy wyposażyć dziecko. Należy nauczyć dzieci: jak być przyzwoitym człowiekiem, jak budować dobre relacje z rówieśnikami, jak dokonywać właściwych wyborów. Obowiązkiem jest uczenie wartości moralnych gdyż brak wartości stanowi zagrożenie dla świata. Najważniejsza w nauczaniu wartości powinna być świadomość dorosłych, że nie teoria, lecz ich własny przykład i zachowania najgłośniej przemawiają do dzieci. Trzeba być jednak uważnym, by praktykowane przez nas wartości w życiu codziennym, były spójne z tymi, których nauczamy. Wychowując dzieci należy pamiętać o tym, iż uczy się ono w zależności od środowiska, w którym żyje. Jak w takim razie kształtować solidny kręgosłup moralny? Jak zaszczepić w dzieciach wartości, godne naśladowania cechy i modele zachowań jak: uczciwość, sprawiedliwość, przyjaźń, wzajemną troskę i szacunek? Pedagog Rafał Ryszka stworzył "Dziecięcy system wartości", który w formie zawartych pytań jest apelem do dorosłych. Skąd mam wiedzieć co to są wartości – pokaż mi je wszystkie; Skąd mogę wiedzieć że wartości to nie rzeczy – przecież i dla ciebie jest coraz ważniejsze tylko to co masz; Skąd mam wiedzieć jak bronić swoich wartości – pokaż mi jak się to robi. Jak mam rozróżnić dobre wartości od fałszywych – naucz mnie odróżniać je od siebie. Skąd mam wiedzieć że to co ważne układa się wg. hierarchii – pokaż mi co jest najważniejsze. Skąd mam wiedzieć co to jest "system wartości" – pomóż mi zebrać to co ważne, w co warto wierzyć, czego warto bronić, co warto przyjąć za własne i tym żyć; Skąd mam wiedzieć że to co mówią do mnie w reklamach, gazetach które czytam, grach w które gram, słowach dorosłych, nie wszystko jest dla mnie pożyteczne – pomóż mi to zrozumieć; Skąd mam wiedzieć ze nie wszystko co mówią dorośli jest prawdą – przynajmniej ty mnie nie okłamuj kiedy rozmawiasz ze mną; Skąd mam wiedzieć że wartości nabywa się od najmłodszych lat a nie dopiero jak "dorosnę" – pokazuj mi dobre wartości od urodzenia a nie czekaj w nieskończoność na właściwy moment; Skąd mam wiedzieć że pieniądze, sława, władza, kariera to fałszywa droga – przecież pozwalasz mi słuchać bez przerwy że to jest najważniejsze w życiu; Skąd mam wiedzieć że to co dobre jest mało "medialne" i zbyt "zwyczajne": być ojcem, matką, uczciwość, przyjaźń, szacunek, prawda – przecież nikt tego głośno nie mówi, w szkole tego nie uczą, a ty też każesz mi się tego tylko domyślać; Skąd mogę wiedzieć że jedne wartości w pewnych sytuacjach mogą (a nawet powinny) ustępować innym – ważniejszym, przecież ty tak niewiele zrobiłeś aby poświecić swoją wygodę, spokój, pieniądze dla zachowania najważniejszych ze swoich dawnych zasad; Skąd mam wiedzieć że z wiekiem wartości dojrzewają – przecież tobie tak trudno wyrosnąć z błahych i niesłusznych ocen i przyzwyczajeń; Skąd mam wiedzieć że nie trzeba się nie wstydzić tego co dla mnie ważne: rodziny, szczerości, uczciwości, ufności, miłości, strachu – przecież na każdym kroku przekonujesz mnie że moje wartości są naiwne i mniej ważne od twoich; Skąd mogę wiedzieć że i czas jest wartością – masz go przecież tak mało dla mnie; Skąd mam wiedzieć, że życie polega na doświadczaniu – też sytuacji przykrych, niemiłych lub bolesnych – przecież stale mi czegoś zabraniasz, straszysz albo każesz; Skąd mam wiedzieć że inni mają (i mogą mieć) swoje zasady i trzeba je szanować – przecież cały czas się upierasz że tylko twoje zasady są jedynie słuszne i najważniejsze; Skąd mam wiedzieć że tak ważne w życiu jest słuchanie, cierpliwość, szacunek – przecież ty mnie w ogóle nie słuchasz i ignorujesz ! Skąd mam wiedzieć że nie wszystkie zasady są realne do zrealizowania – żyj nimi a nauczę się odróżniać realne od nierealnych; Skąd mam wiedzieć że złego przykładu nie dają mi "inni", "ludzkość" tylko TY. A jeśli od CIEBIE nauczę się dobrych zasad – co obchodzi mnie zły przykład "ludzkości"; Przecież tego co najważniejsze w życiu nie nauczę się z książek, oglądając telewizję, słuchając piosenek czy słuchając wszystkich dorosłych – tylko obserwując ciebie. Wychowanie do wartości, na poziomie edukacji przedszkolnej, w szczególności rozróżnianie dobra od zła, kształtowanie charakteru, postaw, ma miejsce od dawna. W podstawie programowej wychowania przedszkolnego treści te przejawiają się w wielu jej obszarach. Jednymi z celów wychowania przedszkolnego są: "budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, żeby lepiej orientowały się w tym, co jest dobre, a co złe", "wprowadzenie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę, taniec, śpiew, małe formy teatralne oraz sztuki plastyczne", "kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej". W przedszkolu dzieci stają się częścią społeczności. Tutaj uczą się przestrzegać zasad, aby w przyszłości umieć kochać, szanować, pomagać i nie krzywdzić innych. Dla dzieci ważne jest, aby wymagania, które służą za drogowskazy były jasne i jednoznaczne oraz dostosowane do wieku i etapów rozwoju dziecka. Najlepszym przykładem na to, że w świat wartości można wprowadzać już kilkulatka jest książka Ireny Koźmińskiej i Elżbiety Olszewskiej "Z dzieckiem w świat wartości" (Wyd. Świat Książki). Znajdziemy w niej podpowiedzi i pomysły, jak rozmawiać z dziećmi na trudne tematy, jak zaszczepić w nich odpowiedzialność, szacunek, uczciwość czy odwagę, jak uczyć je optymizmu, umiłowania mądrości i piękna. Brzmi górnolotnie, ale przy okazji można się dobrze bawić. O powodzeniu w kształtowaniu się pożądanej postawy moralnej, np. kształtowanej według treści podstawy programowej, gdzie jest jasno określone, co dziecko powinno osiągnąć, kończąc edukację, decyduje spójność wychowawcza. Jeśli okazuje się, że zasady postępowania są takie same zarówno w środowisku przedszkolnym, jak i domowym, maluchy przenoszą te zachowania, wiedząc, że spotka je za nie określona nagroda, czy też odrzucają konkretne złe zachowania, wiedząc, że czeka je za to kara. Bardzo ważnym elementem kształtowania się pojęć moralnych u dzieci jest wprowadzanie dyscypliny. Nie chodzi tutaj o surowe czy też zasadnicze traktowanie dziecka, ale o zachowanie konsekwencji w wychowaniu. Nadmierne pobłażanie bądź niespójność w metodach wychowawczych poszczególnych członków rodziny czy też personelu przedszkola powodują zagubienie. Dzięki konsekwencji w wychowaniu lub, jak kto woli, dyscyplinie mały człowiek otrzymuje poczucie bezpieczeństwa i ma możliwość życia w zgodzie ze standardami przyjętymi w domu, przedszkolu, grupie. Okres przedszkolny to pierwszy etap kształtowania się pojęć moralnych u dzieci. Jednocześnie jest to bardzo ważny okres w życiu człowieka, będący podstawą do dalszego kształtowania się postaw moralnych, oceniania ich i wartościowania. Rozwój moralny młodego człowieka jest w pełni uzależniony od warunków, w jakich jest kształtowana postawa moralna poszczególnych osób. To, czy młodzi ludzie będą potrafili odróżniać dobro od zła i będą posiadali wysoką wrażliwość moralną, zależy od rozwiniętej u nich dojrzałości moralnej. Wiadomo, że postawa moralna kształtuje się przez lata, a wychowanie przedszkolne ze względu na okres rozwojowy człowieka jest początkiem tego rozwoju. Toteż rola rodziców, nauczyciela i wszystkich osób, które biorą udział w procesie wychowawczym, jest ogromna. Bezsporne jest twierdzenie, że wychowanie moralne jest wychowaniem do wartości ogólnych, które powinny kształtować prawidłowe rozumienie dobra, prawdy i piękna. Dobroć jako wartość ma wiele cech charakterystycznych, takich jak: ciepło, serdeczność, czujność, gotowość służenia innym, bycie pracowitym, życzliwym, pomocnym. Wszystkie te wartości są fundamentem, na którym można budować osobowość człowieka pozytywnie nastawionego do świata. Opracowała: